Ο Σοπενάουερ κι η μουσική

     

  

 

    Μα ποια σχέση μπορεί να έχει ο φιλόσοφος Σοπενάουερ με την μουσική; Κι όμως αυτές ακριβώς τις φαινομενικά ανύπαρκτες σχέσεις επιχειρούν να αποκαλύψουν η φιλοσοφία της αισθητικής και η ιστορία της τέχνης…Σε πολλούς από εμάς η σοπεναουερική φιλοσοφία έγινε γνωστή μέσα από το έργο του πολυδιαβασμένου Γιάλομ «Η θεραπεία του Σοπενάουερ». 

    Ας γνωρίσουμε όμως λίγο την εποχή του, μια εποχή που χαρακτηρίζεται από μια στροφή από το φως στο σκοτάδι, από την ημέρα στη νύχτα, από τη λογική στο συναίσθημα. Πρόκειται για τη μετάβαση από τον Διαφωτισμό στον Ρομαντισμό. Για τους Ρομαντικούς σε ένα «ωραίο» έργο ο καλλιτέχνης αποτυπώνει τα συναισθήματα του με ειλικρίνεια. Ο ρεαλισμός δίνει τη θέση του στο συναίσθημα. Σε αυτό το Ρομαντικό «αισθητικό σύμπαν», η μουσική κατέχει μια ιδιαίτερη θέση. Ωστόσο, η μουσική αισθητική των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα διαμορφώνεται κυρίως στη βάση του πυρήνα της φιλοσοφίας του Arthur Schopenhauer, αν και ο ίδιος είχε ελλιπείς μουσικές γνώσεις. Για εκείνον η ουσία του κόσμου και των πραγμάτων είναι η Θέληση, η οποία είναι η δύναμη που κινεί τα πάντα. Η Θέληση είναι αιώνια, τυφλή, χωρίς κατεύθυνση. Αν και επιβάλλεται στο ασύνειδο και λειτουργεί ανεξάρτητα από τον φαινομενικό κόσμο, μόνο μέσα σε αυτόν αποκτά κατεύθυνση και μετουσιώνεται στο συνειδητό στις διάφορες επιθυμίες, τις οποίες η ίδια η Θέληση μας κινητοποιεί να ικανοποιήσουμε. Η Θέληση παίρνει τη θέση της Λογικής. Έτσι, η ζωή του ανθρώπου βιώνεται ως ένας φαύλος κύκλος, όπου η ικανοποίηση μιας ανάγκης συνεπάγεται την γέννηση της επόμενης. Μόνο ο θάνατος δίνει αξία στις επιθυμίες. Εκεί βρίσκεται και ο πυρήνας της απαισιοδοξίας της σοπεναουερικής θεώρησης. Η ζωή είναι μάταιη και γεμάτη δυστυχίες και βάσανα. Η ασίγαστη Θέληση δεν μπορεί να ικανοποιηθεί και καθώς ο χρόνος διαστέλλεται, το μόνο που έρχεται είναι η εξασθένηση της σύνδεσης των επιθυμιών μας με τη Θέληση και η απορρέουσα από αυτήν ανία των τελευταίων χρόνων της ζωής μας. Η μόνη ελπίδα φυγής σύμφωνα με τον Schopenhauer είναι η απάρνηση του εγωισμού μέσα από τις βουδιστικές πρακτικές και ο ασκητισμός. Πέρα από αυτά όμως, μερικές φορές και η τέχνη μπορεί να είναι μέσο παρηγοριάς, αφού για κάποιο μεταβατικό χρονικό διάστημα, έστω μικρό, το άτομο ξεχνά τα βάσανα και τις επιθυμίες του και συμφιλιώνεται με την ίδια τη Θέληση. Στη θεωρία αυτή μπορεί να αποδοθεί η άνοδος της οργανικής μουσικής μέσω των έργων των μεγάλων Αυστριακών συνθετών. Η σοπεναουερική θεωρία μπορεί να ερμηνεύσει την συγκλονιστική επίδραση τόσο της συμφωνικής μουσικής όσο και της μουσικής δωματίου αλλά και την ιδιότητα της μουσικής να συνδυάζεται με λέξεις εκφράζοντας το συναίσθημα σε όλη την έντασή του και δημιουργώντας νέα μουσικά είδη. Η μουσική διεγείρει την Θέληση προκειμένου να απελευθερώσει από τον ατομικό της χαρακτήρα. Σπέρματα των θεωριών του Schopenhauer εντοπίζονται στα έργα του Βάγκνερ και στη φιλοσοφία του Νίτσε, που υπήρξε μαθητής του.

    Ο Schopenhauer τοποθέτησε τη μουσική στο κέντρο της θεώρησής του, και την αντιμετώπισε ως την ανώτερη τέχνη. Έτσι, η «απαισιοδοξία» του απασχόλησε κορυφαίους Γερμανούς συνθέτες καθ΄ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα, έργα των οποίων σίγουρα έχουν φτάσει και στο δικό μας αυτί το 2020…

Roberta Bruce

Μικρά αθώα ψέμματα, που και πότε τα λες

  Μικρά αθώα ψέμματα: ο συντομότερος τρόπος για τόνωση του "εγώ" σου ή μήπως για μία μελλοντική κι αναπόφευκτη διαπόμπευση;

Ψέμμα 1: "Έχουμε εξοχικό στην Ακράτα".

Που το λες: στη γκόμενα που θέλεις να ρίξεις, σα μια υπόσχεση μελλοντικής πλουσιοπάροχης ζωής.

Πότε το λες: στο δεύτερο ραντεβού.

Πιθανότητες να σε πιστέψουν: 10 στις 10 και μέχρι να φτάσετε στη Ακράτα για τις διακοπές του Πάσχα.

Ψέμμα 2: "Μου έκαναν αύξηση στη δουλειά".

Που το λες: σε φίλους που θέλεις να πικάρεις και να τους δείξεις πως είσαι καλύτερος.

Πότε το λες: μετά την απειλή απόλυσης από το διευθυντή παραγωγής.

Πιθανότητες να σε πιστέψουν: 8 στους 10 θα σε πιστέψουν. 10 στους 10 θα σε μισήσουν.

Ψέμμα 3: "Ψάχνω να φύγω στο εξωτερικό".

Που το λες: σε άτομα που σ' έχουν πληγώσει με την αδιαφορία τους. 

Πότε το λες:  με την πρώτη ευκαιρία επικοινωνίας ενώ έχει περάσει ένα τρίμηνο από την τελευταία φορά...

Πιθανότητες να σε πιστέψουν: 7 στους 10 αλλά δεν "κόπτεται" κανένας ιδιαίτερα.

Ψέμμα 4: "Πήδηξα την Κωνσταντίνα".

Που το λες: σε φίλους που θέλεις να πικάρεις και να τους δείξεις πως είσαι καλύτερος.

Πότε το λες: μετά από χυλόπιτα. Από την Κωνσταντίνα.

Πιθανότητες να σε πιστέψουν: 5 στους 10 γιατί δεν έχεις τις απαραίτητες λεπτομέρειες.




Ψέμμα 5: "Δε μπορώ ρε φίλε, έχω κανονίσει με τα παιδιά απ' τη σχολή"...

Που το λες: στο μόνο φίλο που σου απέμεινε και σ' έχει χεσμένο.

Πότε το λες: όταν σου προτείνει συνάντηση μετά από οκτώ ολόκληρους μήνες! Βέβαια, παρά τη φαινομενική σου πυγμή, το σκοτεινό δωμάτιο γνωρίζει τα πάντα...

Πιθανότητες να σε πιστέψει: 4 στις 10 και μόνο αν είσαι πειστικός.

Ψέμμα 6: "Η κοπέλα μου είναι χορεύτρια στη Σουηδία".

Που το λες: σε γνωστούς σου που δεν θέλεις να ξέρουν...
Πότε το λες: στην πρώτη σας συνάντηση μετά το στρατό.

Πιθανότητες να σε πιστέψουν: 3 στους 10 γιατί ξέχασες το glitter στην παλάμη.

Ψέμμα 7: "Να 'σαι καλά αλλά δεν κρατάμε καθόλου λεφτά".

Που το λες: Σε κάποιον που ζητιανεύει χρήματα πάνω απ' το τραπέζι σου.

Πότε το λες: Τη στιγμή που έχεις ρουφήξει μια γουλιά απ' την παγωμένη μπύρα σου.

Πιθανότητες να σε πιστέψουν: στην καλύτερη 2 στους 10. Το τραπέζι με τις έντεκα σαλάτες, τα τριαντατέσσερα ορεκτικά και τις εικοσιδύο μπύρες, δεν αφήνει και πολλά περιθώρια παρερμηνείας...

Ψέμμα 8: "'Εχω δει το φάντασμα μικρού κοριτσιού".

Που το λες: σε Χριστουγεννιάτικο τραπέζι.

Πότε το λες: τη στιγμή του γαλλικού καφέ.

Πιθανότητες να σε πιστέψουν: 1 στους 10 εκτός κι αν απουσιάζει η εφτάχρονη ξαδερφούλα σου...

Ψέμμα 9: "Ω ρε διάολε, ξέχασα το πορτοφόλι".
Που το λες: στην παρέα σου για να σου πληρώσει το μερίδιο στην ταβέρνα.
Πότε το λες: λίγο αφότου έρθει ο λογαριασμός.

Πιθανότητες να σε πιστέψουν: 0 στους 10 γιατί το ίδιο επιχείρησες και πριν από τρεις εβδομάδες.

Φανατικός κόμματος ή αλλιώς...

Κομματόσκυλο. Κι αυτά που περιγράφονται παρακάτω, είναι αυτά που κάνεις και μας τα πρήζεις.

1.Υιοθετείς ΟΛΟ το σετ μιας ιδεολογίας επειδή αρχικά συμφωνείς σε κάτι μεμονωμένο 

Σου αρέσει μια ιδέα που προσομοιάζει με κάτι "αριστερό" ή "δεξιό"; Σου φαίνεται δίκαιη ή λογική; Ε τότε, σαν ηλίθιος που είσαι πάρε μαζί σου κι όλο το σετάκι των ιδεών και προσπάθησε να προσαρμόσεις τις σκέψεις σου πάνω σε αυτή την αρχική συμφωνία. Και εξαιτίας της πίστης σου σ΄ αυτή την αρχική ιδέα, προσπάθησε ν' ακολουθήσεις πιστά (σαν ηλίθιος που είσαι) και όλες τις υπόλοιπες αηδίες που είπε π.χ κάποτε ένας τύπος στη Γερμανία με το όνομα Μαρξ. Και παρ΄ότι στην πραγματικότητα δε συμφωνείς με όλα, χαρακτήρισε τον εαυτό σου αριστερό ή δεξιό και κλείσε τ' αυτιά σου σε οτιδήποτε λογικό ακούς και δε συνάδει με την πολιτική σου ταυτότητα. Γίνε φανατικός οπαδός για να νιώθεις ότι ανήκεις κάπου. Και φυσικά, βάλε και στο αντίστοιχο κουτάκι τον οποιοδήποτε συμφωνεί με κάτι μεμονωμένο αριστερής ή δεξιάς πολιτικής σκέψης αποκαλώντας τον κωλοφασίστα ή κουμμούνι και ανάλογα με αυτό που θα πει και θα σε τσιγκλίσει. Ηλίθιε.

2.Δεν είσαι πραγματιστής αλλά συναισθηματικά ανάπηρος 

Δε σ' ενδιαφέρει η αξία μιας ιδέας σε σχέση με την πραγματικότητα αλλά σε σχέση με το συναισθηματικό σου υπόβαθρο. Αδυνατείς ν' ακούσεις αυτό που συμβαίνει στ' αλήθεια γιατί δε σε ενδιαφέρει η λογική. Δεν αποφασίζεις με βάση αυτή. Αποφασίζεις συναισθηματικά, κάτι που σε κάνει και εύκολα χειραγωγήσιμο. Όταν για παράδειγμα πλήρωνες την ΕΡΤ με τη ΔΕΗ, γκρίνιαζες για τα κρατικοδιαίατα βύσματα που σου έπαιρναν τα χρήματα για να κάνουν προπαγάνδα, όταν η ΕΡΤ έκλεισε και παρ΄ότι δεν έβλεπες ΠΟΤΕ μα ΠΟΤΕ ΕΡΤ, εσύ ο ίδιος διαμαρτυρόσουν για τις ψυχούλες που θα έμεναν άνεργες και γιατί θα έχανες το δικαίωμα στην ανεξάρτητη ενημέρωση. Γιατί κάποιοι σε έψησαν για το πόσο απάνθρωπο θα ήταν κάτι τέτοιο. Για τα κομματικά τους συμφέροντα φυσικά. Σού πέταξαν το τυράκι της φτώχειας και της αδικίας κι εσύ, σα λάτρης του λαϊκισμού το τσίμπησες!

3.Κρίνεις την πράξη με βάση το όνομα του εκάστοτε πολιτικού

Ναι οκ, ως ένα σημείο το καταλαβαίνω αυτό. Ας μην κρυβόμαστε. Σε αυτή τη χώρα, η εξουσία είναι συχνά ένα πατροπαράδοτο έθιμο και μεταφέρεται από οικογένεια σε οικογένεια, από πατέρα σε γιο κι από θείο σε ανηψιό. Τα παραδείγματα πολλά και είναι ενοχλητικό με βάση τη μικρή στατιστικά πιθανότητα να είναι όλοι (μα όλοι) πια οι γόνοι ικανοί στο να διευθύνουν ολόκληρες χώρες ή έστω υπουργεία. Αυτό φυσικά δεν αναιρεί και το αντίθετο, κάποιοι μπορεί να είναι πράγματι ικανοί! Είναι όμως άλλο αυτό και άλλο το ν' αρνείσαι να δεις μια ωφέλιμη πολιτική πράξη εξαιτίας της ενόχλησης για ένα πρόσωπο. Κάτι λογικό παραμένει λογικό ακόμα κι αν το αποφάσισε ο Χίτλερ (όπως για παράδειγμα οι νόμοι που θέσπισε κατά του βασανισμού των ζώων). Το ν' αποδεχτείς το μη βάρβαρο μιας τέτοιας απόφασης δε σε κάνει Χιτλερικό, υποδεικνύει πως είσαι λογικός και νηφάλιος στο να διαχωρίζεις την πράξη απ' το πρόσωπο και τη μεμονωμένη ιδέα από μια ολόκληρη ιδεολογία. Να διαχωρίζεις με λίγα λόγια το ειδικό από το γενικό. Σε κάνει λογικό ΟΝ! Κάτι που φυσικά τα κομματόσκυλα όλων των παρατάξεων αρνούνται να γίνουν πεισματικά!