Αν έχεις περπατήσει σε πόλεις της Ευρώπης, τότε σίγουρα θα έχεις αισθανθεί ένα τσίμπημα στην καρδιά, μια αίσθηση παράξενη ανάμεσα στην απόλαυση του παρόντος και τη ζήλεια από τη σύγκριση με την πόλη που ζεις στην Ελλάδα και συχνά στην Αθήνα. Δεν είναι τόσο το πράσινο που μας λείπει γι' αυτή τη ζήλεια, είναι άλλα: κτίρια παλιά και στοιχισμένα σ' ευθείες γραμμές, μεγάλα πεζοδρόμια και δρόμοι καθαροί, κυκλικές πλατείες στολισμένες με συντριβάνια και κήποι διατηρημένοι στην εντέλεια. Αναρωτιέσαι τότε για τα χάλια της πόλης σου κι οι εξηγήσεις που δίνεις είναι ποικίλες και μάλλον σωστές. Σύμφωνοι, η αντιπαροχή έπαιξε το ρόλο της αλλά δεν αποτελεί τη ρίζα του προβλήματος. Είναι ηλίθιο να βλέπεις τη συνέπεια σαν αιτία, άλλωστε, οι πολυκατοικίες μεσαίου μεγέθους είναι ο τρόπος που φτιάχτηκαν οι περισσότερες πόλεις της Ευρώπης και σήμερα μοιάζουν μαγευτικές! Συνεπώς τι; Ποια είναι η ρίζα του προβλήματος; Γιατί γίναμε τόσο σκατά σ' αυτή την πόλη; Γιατί οι πολυκατοικίες μας δε μοιάζουν με τις αντίστοιχες διαφόρων Ευrωπαϊκών πόλεων; Γιατί είμαστε οι κατσαπλιάδες της Ευρώπης όσον αφορά την αστική δόμηση; Αν μιλήσουμε για τη γρήγορη αστικοποίηση της δεκαετίας του 50 θα έχουμε εν μέρει δίκιο, αν πούμε για τη φτώχεια που έφερε την εσωτερική μετακίνηση του πληθυσμού θα είναι πάλι σωστό, αν πούμε για την έλλειψη ισχυρής κεντρικής εξουσίας που να ελέγχει την παράνομη δόμηση θα είναι εύστοχο, αν πούμε για τη διαφθορά θα είναι σωστό κι αυτό, στην πραγματικότητα όμως, όλ' αυτά τα θέματα είναι απλώς συνέπειες του βασικότερου προβλήματος μας που είναι και η ρίζα του προβλήματος: σ' αυτή τη χώρα πάσχουμε από έλλειψη παιδείας!
Το πρόβλημα ήταν πάντοτε και είναι αυτό. Δεν είχαμε και δεν έχουμε παιδεία. Ισως να φταίει η τουρκοκρατία και οι συνθήκες της. Ενώ ζούσαμε διωγμένοι στα βουνά, οι δυτικοί βίωναν τα χρόνια της Αναγέννησης κι ακόμα και σήμερα, 200 περίπου χρόνια μετά την ανεξαρτησία, η νοοτροπία του ανατολίτη κάγκουρα που θέλει τσιφτετέλι και ρίχνει φάπες μάς έμεινε αμανάτι. Το βλέπεις στους δρόμους, στις συζητήσεις, στα εκλογικά αποτελέσματα και στις επιλογές της διασκέδασης: υπάρχει έλλειψη παιδείας κι η έλλειψη παιδείας φέρνει κακή αστική συμπεριφορά και έλλειψη αισθητικής ενώ αυτή με τη σειρά της φέρνει αυτό...
Σκέψου άλλωστε, πως κάποτε γκρεμίσαμε τον παλιό Πύργο των Αθηνών...
Σκέψου άλλωστε, πως κάποτε γκρεμίσαμε τον παλιό Πύργο των Αθηνών...
για να φτιάξουμε αυτό...
και αυτό...
για να φτιάξουμε αυτό...
Επίσης κάναμε "μάγκα" αυτόν...
και αυτήν...
Τέλος πάντων, ας μην μιζεριάσουμε άλλο. Εξάλλου, η παιδεία μας αλλάζει προς το καλύτερο έστω και αργά. Αυτό βέβαια δεν είναι αρκετό γιατί η πόλη έχει πλέον χτιστεί. Xρειάζεται τώρα δράση και γι' αυτό, ας δούμε ρεαλιστικά τις 3 βασικές κατευθύνσεις που προτείνονται για το μέλλον αυτής της "σακατεμένης" πόλης
1) Οριοθέτηση ιστορικού κέντρου: οριοθετώ το κέντρο σημαίνει πως ασχολούμαι εξειδικευμένα με κάτι και τη βελτίωση του σ' ένα κομμάτι συγκεκριμένο. Στην ουσία δεν είναι μόνο χωροταξικό το θέμα αλλά αφορά και το είδος παρέμβασης. Θ' αδικηθούν βέβαια κάποιες περιοχές παραέξω (όσον αφορά την κατανομή των έργων) κι αυτό είναι το αρνητικό. Απ' την άλλη, κερδίζεις την πολυπόθητη βελτίωση στη βιτρίνα της πόλης.
2) Κίνητρα για επενδύσεις με ευνοϊκούς όρους στο ιστορικό κέντρο: οι ευνοϊκοί όροι σημαίνουν μικρότερη φορολογία (για ένα χρονικό διάστημα) και λιγότερος χαμένος χρόνος από τη γραφειοκρατία επομένως επενδύσεις. Οι επενδύσεις θα φέρουν άμεσο εξωραϊσμό και χρήματα στα ταμεία και αυτά με τη σειρά τους έργα στην πόλη (πχ πεζοδρομήσεις, κατασκευή πάρκων, συντήρηση). Φαίνεται απλό και είναι.
3) Κίνητρα για αλλαγή όψεων κτιρίων στο κέντρο της πόλης: κίνητρο σημαίνει ευκολία στο ν' αλλάξω κάτι προς όφελος μου ή έστω να μην επιβαρυνθώ ιδιαίτερα. Επομένως, ευνοϊκοί όροι ξανά. Υπάρχουν κυρίως τρία είδη κτιρίων στο κέντρο: νεοκλασσικά, παλιές βιοτεχνίες και κτίρια ελληνικού δημοσίου. Τα πρώτα είναι πανέμορφα αν κάποιος ασχοληθεί, τα δεύτερα συμπαθητικά αν κάποιος ασχοληθεί και τα τρίτα ΚΑΤΑΡΑ (εκτός αν γίνει η αλλαγή όψεως...). Το ξενοδοχείο στη φωτογραφία, είναι από ανακαίνιση κτιρίου βιομηχανικής αισθητικής στο Ψυρρή.
Αν εστιάσουμε στην εικόνα λοιπόν, οι βασικότερες προτάσεις συνοπτικά είναι αυτές. Υπάρχουν βέβαια κι άλλα που απαιτούν τη συνεργασία πολλών, πράγμα που κάνει το εγχείρημα δύσκολο. Ούτως ή άλλως όμως, μετά από τις καφρίλες των προηγούμενων δεκαετιών, η πόλη βελτιώνεται. Στο μέλλον θα γίνει καλύτερη αλλά αυτό απαιτεί και τη συμμετοχή των κατοίκων. Το σκουπίδι που πετάς στο δρόμο το πατάς εσύ, το μηχανάκι που παρκάρεις στο πεζοδρόμιο και προκαλεί φθορά θα εμποδίσει κι εσένα. Είναι συγχρόνως ζήτημα παιδείας και σχεδιασμού. Μια πόλη με καλύτερες συνθήκες διαβίωσης έχει και περισσότερες ευκαιρίες για ανάπτυξη και συνεπώς είναι μια πόλη περισσότερο φροντισμένη και όμορφη (αρκεί να τηρούνται κάποιοι βασικοί κανόνες στην προστασία της κτιριακής ιστορικής κληρονομιάς φυσικά). Υγιέστερο αστικό περιβάλλον σημαίνει καλύτερες συνθήκες για τουρισμό (αργά ή γρήγορα) επομένως και ανάπτυξη. Παραδείγματα υπάρχουν. Πόλεις μαραζωμένες όπως η Βαρκελώνη μετατράπηκαν σε αστικούς παραδείσους κι ο λόγος δεν ήταν μόνο το χρήμα. Σε μια επένδυση, το σημαντικό είναι να βάζεις τα χρήματα σου με σχέδιο κι όχι απαραίτητα να βάζεις πολλά. Το σχέδιο λοιπόν είναι αυτό: αλλαγή όψεων κτιρίων με επενδύσεις, εισροή χρημάτων από αυτές και τέλος, εκπόνηση δημόσιων έργων. Καλό και σημαντικό το πράσινο κι οι πεζόδρομοι αλλά το αισθητικό ζήτημα της Αθήνας προέρχεται κυρίως απ' τα γκρίζα άσχημα κτίρια και σ' αυτά θα πρέπει να δώσουμε προτεραιότητα. Δε θα γίνουμε ποτέ Παρίσι και Ρώμη αλλά μια πόλη με έμβλημα το σημαντικότερο μνημείο στον κόσμο, αξίζει οπωσδήποτε κάτι καλύτερο.
